์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ(์ผ)์ ์์ด์ ๋ดํด(์ค)
์๋ก
18์ธ๊ธฐ ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ๊ณผ ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ด ์๊ตญ ์ ์ญ์ ๊ฐ๋ก์ง๋ ๋ค. ์ฑ๊ฒฐ์ ๋ณต์์ ์ธ์น๋ฉฐ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ(John wesley, 1703-1791)๊ฐ ์ฃผ๋ํ๋ ์๊ตญ ๋ถํฅ์ ๋ถ๊ธธ์ด ํ์ฐฝ ํ์ฌ๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์ด์ ๋ดํด(Isaac Newton, 1642-1727)์ด ๋ง์ ์ธ๋ ฅ ์๋ฆฌ๋ฅผ ํตํด ์ฒ์๊ณ์ ์ง์๊ณ๋ฅผ ํตํฉํ์ฌ ์ ์ ์ ์ด๋ฅด๊ฒ ํ๋ ๊ณผํํ๋ช
์ด ์๊ตญ๊ณผ ์ ๋ฝ ์ ์ญ์์ ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ ์งํ๋ค. ์ด์ฒ๋ผ 18์ธ๊ธฐ ์๊ตญ์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ์์ด์ ๋ดํด์ผ๋ก ๋๋ณ๋๋ ์ ์ ๋ถํฅ๊ณผ ์๋ก์ด ๊ณผํ์ ์๋๋ฅผ ๋ง์ดํ๊ณ ์์๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ์ด ๋ ๋ถ๊ธธ์ ์๋ก์๊ฒ ์ด๋ ํ์๊น? ์๋๋ฅผ ๋๊ธฐ ์ํด ๋ง๋ถ์ ๋์์๊น? ์๋๋ฉด ์๋ก ๋ง๋์ ๋์ฑ ํฐ ๋ถ์ด ๋์์๊น? ์ด ๊ธ์์๋ ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ์ด ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ ์ด๋ป๊ฒ ๋ณด์๋์ง ์ ์ด๋ณด๊ฒ ๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ์ด๋ป๊ฒ ์๊ฐํ์๊น?
1. ์ ํต์ ๊ฒฌํด
๊ตํ์ฌ์ ์ ํต์ ์ธ ๊ฒฌํด์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ์ ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ ๊ฑฐ๋ถํ์๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฑฐ๋ถํ์๋ค. ์ผ์๋ธ๋ฆฌ์ง๋ํ๊ต ๊ต์์ธ ํ ๋ง์ค ๋ฅํฐํฌ๋(Thomas Rutherford, 1712-1771)๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ๋์๋๋ฅผ ์ด์๋ค. ๋ฅํฐํฌ๋์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ๊ฐ๋ฆฌ๊ต๋๋ค์ ์์ฐ๊ณผํ์ ๋ถ์ ์ ์ผ๋ก ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ค์ ์ธ๊ฐ์ ์ด์ฑ๊ณผ ์ง์์ ๊ฒฝ๊ฑดํ ์ ์์ ์ํ ๊ฑธ๋ฆผ๋๋ก ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ฅํฐํฌ๋์ ์ฃผ์ฅ์ ์ดํ ์ฌ๋ฌ ์ญ์ฌ๊ฐ๋ค์๊ฒ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ค. 19์ธ๊ธฐ ๊ฑฐ์ฅ ์ค ํ ์ฌ๋์ธ ์ค๋๋ฅ ๋์จ ํ์ดํธ(Andrew Dickson White, 1831-1918)๋ ์์ ์ ๋ช
์ ใA History of the Warfare of Science with Theology in Christendomใ์์, ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ์ฝํ๋ฅด๋์ฟ ์ค์ ๋ดํด์ ๊ณผํ์ ๋ฐ๋ํ๋ฉฐ ๊ณผํ์ ์ ํ์ ์๋
๋ก ๋ง๋ค๊ณ ์ ํ์๋ค.
20์ธ๊ธฐ์ ๋ค์ด์ ๋ฐ์ด๋ ๊ณผํ์ญ์ฌ๊ฐ์๋ ๋ก๋ฒํธ ์ผํ๋(Robert Schofield, 1923-2011)๋ ์ ๋ช
ํ ๊ตญ์ ๊ณผํ์ฌํํ์ง์ธ ใIsisใ์ “John Wesley and Science in 18th century England”๋ฅผ ๋ฐํํ๋ค. ์ด ๊ธ์์ ๊ทธ๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ์กด ํ์น์จ(John Hutchinson, 1674-1734)์ ์นํธํ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ํ์น์จ์ ๋ฐ์นด๋ฅดํธ ๊ณผํ์ ์นํธํ๋ฉฐ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋นํํ๋ ์ธ๋ฌผ์ด๋ค. ๊ทธ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ๋ฐ์นด๋ฅดํธ์ ๋ฌ๋ฆฌ, ๋ดํด์ ์ด๋์ ์์ธ์ ๋งํ์ง ์์ ํ๋๋์ ์๊ด์ ๊ฐ๋ ธ๋ค. ๋ํ ๋ดํด์ ๋ฌผ์ง๊ณ์ ์ ์ ๋์ผ์ํ์๋ค. ์ผํ๋์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์ด๋ฌํ ํ์น์จ์ผ๋ก๋ถํฐ ์๋นํ ์ํฅ์ ๋ฐ์๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋น์ฐํ๊ฒ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ค๋ ์ธ์๋์ ๊ตํ์ฌ๋ ๊ณผํ์ฌ ์ง์์์๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ฉฐ ์ด์ฑ์ ์ ์์ ์ฅ์ ๋ฌผ๋ก ์ฌ๊ธด ์ธ๋ฌผ๋ก ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ฅผ ํ๊ฐํด์๋ค. 18์ธ๊ธฐ ์๊ตญ์ ํ์ค๋ฅด๊ฒ ํ๋ ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ์ ๋ฌด์ฒ์ด๋ ์ฐจ๊ฐ๊ฒ ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ค.
2. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ๋ดํด์ ๊ณผํ
๊ทธ๋ฐ๋ฐ ๊ณผ์ฐ ๊ทธ๋ฌํ์๊น? ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ์ ์์ ์ฅ์ ๋ฌผ๋ก ์ฌ๊ฒผ์๊น? ์ฅ์คํผ๋๋ํ๊ต ์ฌํ ์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์์ฐ ํ์์ ์์ธ ํ๊ตฌ๋ฅผ ๊ฐ์กฐํ๋ ์์ฐ๊ณผํ์ ๊ณต๋ถํ์๋ค. ๋ฌผ๋ฆฌํ๋ ๊ณต๋ถํ์์ง๋ง ์๋ฌผํ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฌด๊ฒ๋ฅผ ๋์๋ค. ์ด๋ ๋น์ ์ด์ ๋ก ์ ๋ํ ์๊ตญ ๊ตญ๊ตํ ๋ณ์ฆ๊ฐ์ ์ ๋ต ๋๋ฌธ์ด์๋ค. ๊ทธ ์ ๋ต์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์๋ฌผํ ๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๊น์ด ์ฐฝ์กฐ์-์(Creator-Spirit) ๋ชจ๋ธ์ ํตํด ํ๋๋์ ์กด์ฌ ์ฆ๋ช
์ ์๋ํ๋ค. ๋๋ฌผ ํ๋์ ๋๊ธฐ์ ํธํก์ ๋ํด ์ฐ๊ตฌํ๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ‘๋๋ฌผ์ ์ํผ’์ ๋ํ์ฌ ๋
ผ๋ฌธ์ผ๋ก 1727๋
์ ๋ฌธํ์์ฌ ํ์๋ฅผ ๋ฐ์๋ค.
์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์๋ฌผํ๋ฟ ์๋๋ผ, ํํ์ด ๋ดํด ๊ณผํ๋ ๊ณต๋ถํ์์ผ๋ฉฐ ๊ดํ ์คํ์ ์ฆ๊ฒผ๋ค. ๋ํ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ด ์ด ใ์์ฐ ์ฒ ํ ๊ฐ์ใ๋ฅผ ํ๋
ํ๋ฉด์, ใ๊ฐ์ใ๋ผ๋ ์์ฝ๋ณธ์ ๋ง๋ค๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ๋ฐ์นด๋ฅดํธ ๊ณผํ์ ์ง์งํ์์ผ๋ฉฐ ํ์น์จ๊ณผ ๋น์ทํ ๊ด์ ์์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋นํํ๋ค. ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ๋ฐ์นด๋ฅดํธ๋ ์ ์ด ์ฒ์ ์ถฉ๊ฒฉ์ ๊ฐํด ๋ฌผ์ง์ด ์์ง์ด๊ฒ ๋์๋ค๊ณ ํ๋ฉด์ ์ด๋์์ ์ ์ ์ญํ ์ ์ธ๊ธํ์ผ๋ ๋ดํด์ ๊ทธ๋ ์ง ์์๋ค. ์ฌ์ค ๋ดํด์ ๋ฐ์นด๋ฅดํธ์๋ ๋ค๋ฅธ ์๊ฐ์ผ๋ก ๋ฌผ์ง ์ด๋์ ์ฐ๊ตฌํ๋ค. ๊ทธ๋ ์ด๋์ ์์ธ๋ณด๋ค ์ด๋์ ๊ณผ์ ์ ์ํ์ ์ผ๋ก ํํํ๋ ๋ฐ์ ์ฐ๊ตฌ ๋ชฉ์ ์ ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ค ๋ณด๋ ์ด๋ ์์ธ์ ๋ํด์๋ ์ธ๊ธํ์ง ์์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ฌผ์ฒด๋ค์ด ์ง์ ์ ์ผ๋ก ์ถฉ๋ํ์ฌ ์ด๋ํ๋ค๊ณ ์ฃผ์ฅํ๋ ๋ฐ์นด๋ฅดํธ์ ๋ฌ๋ฆฌ, ๋ดํด์ ๋ฉ๋ฆฌ ๋จ์ด์ง ๋ฌผ์ฒด๋ค์ด ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ํตํด ์๋ก ์ํฅ์ ์ฃผ๊ณ ๋ฐ์ผ๋ฉฐ ์ด๋ํ๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค.
์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ใ๊ฐ์ใ๋ฅผ ๋ณด๋ฉด, ๋ฐ์นด๋ฅดํธ ๊ณผํ์ ์ถฉ์คํ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ์ค๋ช
๊ณผ ์ฃผ์์ ์ฟ๋ณผ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ ์ฃผ์๊ณผ ๋ค๋ฅธ ์๊ฐ์ ๋ณด์ด๋ ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ง์ ์ฃผ์๋ ์ฐพ์๋ณผ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ์ ์ด์ ์ํด ๋ฌผ์ง ์ด๋์ด ์ผ์ด๋๋ค๊ณ ๋ณด๋ฉด์ ์ธ๊ณ์๋ ์ง๊ณต์ด ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์ง๊ณต์ด ์๋ค๋ ์ง์ ์์ฒด๊ฐ ์์ง ์ฆ๋ช
๋์ง ์์๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ์ค๋ช
์ ๋ฐ๋์ ๋ฐ์๋ค์ผ ํ์๋ ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ๋ํ ๊ทธ๋ ์ฅ์คํผ๋ ์ฌ ์ธ์ธํธ(All Saints) ๊ตํ์์ ๋ฉ๋ฆฌ ๋จ์ด์ ธ ์๋ ๋ฌผ์ฒด๋ค์ด ์ง์ ์ ์ผ๋ก ์ ์ดํ์ฌ ์ด๋ํ์ง๋ ์๋๋ค๊ณ ๋งํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ์ฃผ์ฅ์ด๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ํต์ฌ์ ์๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๋ด์ฉ ์ผ๋ถ๋ฅผ ์ค๊ต์ ํ์ฉํ์๋ค. ๊ฒ๋ค๊ฐ ์์ ์ด ๋ง๋ ์ฑ์ง์๋ฅผ ์ํ ๋์ ์ถ์ฒ ๋ชฉ๋ก์ ๋ดํด์ ใ์์ฐ์ฒ ํ์ ์ํ์ ์๋ฆฌใ์ใ๊ดํใ์ ์ฌ๋ ค๋์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ๊ณผ ๋ค๋ฅธ ์๊ฐ์์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋ณด์๋ค.
๋ดํด ๊ณผํ์ ์ด๋ ค ์๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์๋๋ฐ, ์ ๊ทธ๋ ๋ฐ๋ดํด์ฃผ์์๋ก ๊ฐ์ฃผ๋์์๊น? ์์์ ์ดํด๋ณธ ๋ฐ์ฒ๋ผ ์กด ํ์น์จ์ ์นํธํ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์กด ํ์น์จ์ 1724๋
์ ์ ์ ํ ใ๋ชจ์ธ์ ์๋ฆฌใ ์์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฐ๋ ฅํ ๊ฑฐ๋ถํ์๋ค. ๋ดํด์ด ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ์์ธ์ ๋ช
ํํ๊ฒ ๋ฐํ์ง ๋ชปํ์๋ค๊ณ ๋ณด๋ฉด์, ํ์น์จ์ ํ๋๋์ด ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ์ ์ผ๋ฌด์ดํ ์์ธ์ด๋ผ๊ณ ์ฃผ์ฅํ์๋ค. ๊ฒ๋ค๊ฐ ๋ดํด์ ๋ฌผ์ง์ธ๊ณ์ ์ ์ ์ธ๊ณ๋ฅผ ๋์ผ์ํ๋ ๋ฒ์ ๋ก ์๋ก ๋ณด์๋ค. ์ฌ์ค ์ด๋ฌํ ์ ๋ค์ ํ์น์จ์ด ๋ดํด์ ใ์์ฐ์ฒ ํ์ ์ํ์ ์๋ฆฌใ 2ํ๋ถํฐ ์ค๋ฆฐ ์ผ๋ฐ ์ฃผํด๋ฅผ ์ค๋
ํ ๊ฒฐ๊ณผ์๋ค. ๋ดํด์ ์ผ๋ฐ ์ฃผํด๋ฅผ ๋ณด๋ฉด, ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ์ ์ง์ ๋ฅํ์ ํ๋๋์ด ์ฐ์ฃผ๋ฅผ ํต์นํ์๋ ์๋ฆฌ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ์ด์ ๋ก ๊ณผ ๋ฒ์ ๋ก ์ ๊ทน๋ณตํ ์ ์๋ ๋๊ตฌ์๋ค.
3. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ๋ดํด์ ๊ด๊ณ
๊ทธ๋ฌ๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์ ํ์ ํ์ค์ฑ์ ์ถ๊ตฌํ๋ ํ์น์จ์ ์ด์ ์ ๋๋ ธ๋ค. ๊ทธ๋ ์์ง ๋ถ๋ช
ํํ ๋ดํด๋ณด๋ค๋ ์ฑ์์ ํ์ค์ฑ์ ๊ทผ๊ฑฐํ ํ์น์จ ์ฃผ์ฅ์ด ์ ์์ ์ค์ฒ ์ธก๋ฉด์์ ๋์ฑ ์ ํจํ๋ฆฌ๋ผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๊ณ ํด์ ๊ทธ๊ฐ ํ์น์จ์ ์ฃผ์ฅ์ ์์ฉ๋ง ํ์ง๋ ์์๋ค. 1758๋
ํ ์ ์์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ํ์น์จ์ ์ฃผ์ฅ์ ์๊ฐํ๋ฉด ์๊ฐํ ์๋ก ๊ทธ ์ฃผ์ฅ์ ์ฑ์์ ๊ฑด์ ํ ์ด์ฑ์ ๊ทผ๊ฑฐํ์ง ์์๋ค๋ ํ์ ์ด ๋ ๋ค๊ณ ํ๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ์ด์ ์กด ํ์น์จ์ ์นํธํ๋ค๋ ์ด์ ๋ก ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ดํด์ฃผ์์๋ก๋ง ๋ณด๋ ์๊ฐ์ ์ด์ ์ฌ๊ณ ๋ ํ์๊ฐ ์๋ค.
๋ดํด ๊ณผํ์ ๋ํ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ์
์ฅ์๋ ๊ธ์ ๊ณผ ๋ถ์ ์ด ํจ๊ป ์๋ค. ๊ธ์ ์ธก๋ฉด์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ๋ฐ๋ดํด์ฃผ์์๋ผ๋ ๊ธฐ์กด์ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ฌด์ํ๊ฒ ํ๋ค. 1763๋
ใ์ฐฝ์กฐ ์์ ์๋ ํ๋๋์ ์งํ์ ๊ณ ์ฐฐใ์ด๋ผ๋ ๊ธ์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์กฐ๋ฅ์ ํ์ฑ ์ด๋์ ๋ํ ๋ดํด์ ์ค๋ช
์ ์ธ์ฉํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ดํด์ ใ๊ดํใ์ ์ฒ์ฌ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฆฌ๋ ์์ํ ๊ธฐ๋
๋น์ ๊ฐ๋ค๊ณ ์ธ๊ธํ์๋ค. 1781๋
ใ๊ฐ๋ตํ ๊ตํ์ ์ญ์ฌใ์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์์ด์ ๋ดํด์ ๋ํ ๋ง์์ ์์ ํ๋ค. “์์ฒญ๋ ์ฒ์ฌ์ฑ๊ณผ ์ง์น ์ค ๋ชจ๋ฅด๋ ๊ทผ๋ฉดํจ์ผ๋ก ์ฒ ํ์ ๊ฐ์ฅ ์๋ํ ์ง๋ณด๋ฅผ ๊ฐ์ ธ์ค๊ณ , ์ด์ ์ ์ ํ ํ๊ตฌ๋์ง ์์๋ ์ง์์ ๊ธธ๋ก ์ง์์ ๋ฑ๋ถ์ ๊ฐ์ ธ์จ ๋ถํ์ ์ธ๋ฌผ์ด ๋ฐ๋ก ์์ด์ ๋ดํด ๊ฒฝ์ด๋ค.” ๊ทธ๋ ๋ดํด๊ณผ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋์ด ํ๊ฐํ์๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ํํธ์ผ๋ก ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ, ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ๋งํ์๋ฉด, ๋ดํด ๊ณผํ์ ์ธ๊ณ๊ด์ ๊ฒฝ๊ฐ์ฌ์ ๊ฐ์ก๋ค. ๊ทธ๋ ๋ดํด์ด ํ๋๋์ ์ญ๋ฆฌ๋ฅผ ์ ํํ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ์ฆ, ๋ดํด์ ์ธ๊ณ์ ๋ํ ํ๋๋์ ํน๋ณํ ๊ฐ์ญ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ๋ณผ ๋, ๋ดํด์ ํ๋๋์ ์ด์ ๋ก ์ ์ ์ ๊ฐ๊น์ ๋ค. ๋ํ ๋น์ ์กฐ๋๋จ ์ค์ํํธ, ์กฐ์ง ๋ฒํด๋ ์ด ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์๋๋จผํธ ๋ฒํฌ์ฒ๋ผ, ๊ทธ ์ญ์ ๋ดํด์ด ๊ฐ์กฐํ ์๋ฐํ ์ํ ๋ฐฉ์์ผ๋ก๋ ๋ถ๋ณํ๋ฉฐ ์์ํ ์ง๋ฆฌ๋ฅผ ๋ด๋ณดํ ์ ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ์ธ๊ฐ ์ด์ฑ์ผ๋ก ์์ฐ ์ธ๊ณ ์ ๋ถ๋ฅผ ์ดํดํ ์ ์์ผ๋ฉฐ ์ํ ์๋ฆฌ๋ก ์ค๋ช
๋ ์ ์๋ ์ ๋นํ ๊ฒ๋ ์๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์์ฐ ์ธ๊ณ๊ฐ ์ํ์ผ๋ก ๋ค ์ค๋ช
๋ ์ ์๋ค๋ฉด ์ ์์ ๊ฒฐ๊ตญ ์ด์ ๋ก ์ธ๊ณ๊ด์ผ๋ก ๊ท์ฐฉ๋ ์ ์๋ค๊ณ ์ฃผ์ฅํ๋ค.
๋ํ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์ ํ๊ณผ ์ ์น ์ธก๋ฉด์์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฒฝ๊ณ์ฌ์ ๊ฐ์ก๋ค. ์ ํต์ ์ธ ์ผ์์ผ์ฒด๋ก ์ ์นํธํ ๊ทธ์์ง๋ง, ์์ด์ ๋ดํด์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋์ ์ ์ฑ๊ณผ ๊ธฐ์ ์ ๋ถ์ธํ๋ฉฐ ์ผ์์ผ์ฒด๋ก ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ ์๋ฆฌ์ฐ์ค์ฃผ์์์๋ค. ๋ํ ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ณด์ ์๋นํ์ธ ํ ๋ฆฌ๋น์์ด์์ผ๋ ๋ดํด์ ๊ฐํ ์ํ์ฃผ์์์ธ ํ๊ทธ๋น์์ด์๋ค. ๋น์ ํ ๋ฆฌ ๊ณ ๊ตํ์ฃผ์์๋ค์ ๋ดํด ์ด๋ก ์ด ์ด์ ๋ก ์๋ ๋ฌด์ ๋ก ์ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ต๋ฆฌ์์ ์์ ๋ก์ด ๊ด๊ตํ์ฃผ์ ์ ๊ตํํ์์ ์ ๋ด๋๊ณ ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ํ์น์จ์ ์ฃผ์ฅ์ ์ผ๋ถ ๋์กฐํ์๋ค.
4. ๊ฒฐ๋ก
์ง๊ธ๊น์ง ์ดํ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋ํ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ ์
์ฅ์ ์ ํต ๊ฒฌํด์ ๋ค๋ฅด๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ ์ง์์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ค๊ธฐ๋ณด๋ค๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ผ๋ก ๋ถ์ํ๋ ๊ทผ๋ ๊ณผํ์ฃผ์ ์ธ๊ณ๊ด์ ๊ฒฝ๊ณํ์๋ค. ๊ทธ๋ ์ด ์ธ๊ณ๊ด์ด ์ฑ์์ ์ฒดํ์ ํตํด ๊ฒฝํ๋๋ ํ๋๋ ์์ด์ ์์ ์ ์ญ๋ฆฌ๋ฅผ ์ฌํ ์ํํ๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ ๋ฏ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋ํด ๊ธ์ ๊ณผ ๋ถ์ ์ด๋ผ๋ ์ด์ค์ ์ธ ์์ธ๋ฅผ ์ทจํ์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์ด๋ฌํ ์ด์ค์ ์์ธ๋ฅผ ๋ดํด ๊ณผํ๊ณผ ์ ๋นํ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ์ ์งํ๊ณ ์ ํ๋ ๋ถ๋์ดํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ผ๊ณ ๋จ์ํ ์น๋ถํ์ง๋ ๋ง์์ผ ํ๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ 18์ธ๊ธฐ ์๊ตญ ์์ฐ์ ํ์ ๊ฑฐ๋ถํ์ง ์์๋ค.
๊ทธ์ ‘์ ํ ์์ด’ ์ฌ์์์ ๋ณด๋ฉด, ์ธ๊ฐ์ด ๋น๋ก ํ๋ฝํ์์ด๋ ์ธ๊ฐ ์ด์ฑ์ ์ ํ ์์ด์ผ๋ก ์ธํด ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก๋๋ง ์๋กญ๊ฒ ๋์ด, ์์ฐ ์ธ๊ณ๋ฅผ ํตํด ํ๋๋์ ์กด์ฌ๋ฅผ ์ ์ ์๋ค. ๋ํ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ‘๊ฑด์ ํ ์ด์ฑ’์ ์ ํ์ ํ ๊ตฌ์ฑ์์๋ก ์ธ์ ํ๋ค. ์ฑ์, ์ ํต, ๊ฒฝํ๊ณผ ํจ๊ป ์ด์ฑ ์ญ์ ์ ํ ๋ฐ์ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๊ฐ ๊ฐ์กฐํ ๊ฑด์ ํ ์ด์ฑ์ด ์ถ๊ตฌํ๋ ๊ณผํ์ ์์ ์ ์ ๋์ฑ์ ์ฃผ์ฅํ๋ ๊ต๋งํ ๊ณผํ์ฃผ์๊ฐ ์๋๋ผ ํ๋๋์ ์๊ด์ ์ถ๊ตฌํ๋ ๊ฒธ์ํ ๊ณผํ์ด๋ค. ์ ํ ์์ด๊ณผ ๊ฑด์ ํ ์ด์ฑ์ ํตํด ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์ ํ๊ณผ ์์ฐ๊ณผํ์ ์ ๊ทน์ ์ธ ๋ง๋จ์ ์ฃผ์ ํ์๋ค. 18์ธ๊ธฐ ์๊ตญ ์ ์ญ์์ ๋ ๋ถ๊ธธ์ด ํ์ฌ๋๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ์งํ ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ์ ๋ดํด ๊ณผํ์ด ์ผ์ผํจ ๊ณผํํ๋ช
์ ๋ถ๊ธธ์ ๋ง๋ฅ ๊ฑฐ๋ถํ์ง๋ง์ ์์๋ค. ์๋ก ๋ง๋์ ํฐ ๋ถ์ ์ด๋ฃจ์ด, ํ๋๋๊ณผ ์ฐ์ฃผ๋ฅผ ์ด์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ฐ๋ผ๊ณ ์ ํ์๋ค.
๊ธ | ๊น์ฌ์
๊ณผํ๊ธฐ์ ์ฌํํ์ ๊ณต๋ถํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ๊ณผํ๊ธฐ์ ๊ณผ ๊ธฐ๋
๊ต์ ๋ํด ์ฐ๊ตฌํ๊ณ ์๋ค.
ํ๊ตญ ๊ณต๊ณต์ ํ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฐ๊ตฌ์์ด์ ๊ณผ์ ๋ ๋ชฉํ์ ๋ชจ์์ ํ๋ฐํ ์ฐธ์ฌํ๊ณ ์๋ค
์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ(์ผ)์ ์์ด์ ๋ดํด(์ค)
์๋ก
18์ธ๊ธฐ ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ๊ณผ ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ด ์๊ตญ ์ ์ญ์ ๊ฐ๋ก์ง๋ ๋ค. ์ฑ๊ฒฐ์ ๋ณต์์ ์ธ์น๋ฉฐ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ(John wesley, 1703-1791)๊ฐ ์ฃผ๋ํ๋ ์๊ตญ ๋ถํฅ์ ๋ถ๊ธธ์ด ํ์ฐฝ ํ์ฌ๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์ด์ ๋ดํด(Isaac Newton, 1642-1727)์ด ๋ง์ ์ธ๋ ฅ ์๋ฆฌ๋ฅผ ํตํด ์ฒ์๊ณ์ ์ง์๊ณ๋ฅผ ํตํฉํ์ฌ ์ ์ ์ ์ด๋ฅด๊ฒ ํ๋ ๊ณผํํ๋ช ์ด ์๊ตญ๊ณผ ์ ๋ฝ ์ ์ญ์์ ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ ์งํ๋ค. ์ด์ฒ๋ผ 18์ธ๊ธฐ ์๊ตญ์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ์์ด์ ๋ดํด์ผ๋ก ๋๋ณ๋๋ ์ ์ ๋ถํฅ๊ณผ ์๋ก์ด ๊ณผํ์ ์๋๋ฅผ ๋ง์ดํ๊ณ ์์๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ์ด ๋ ๋ถ๊ธธ์ ์๋ก์๊ฒ ์ด๋ ํ์๊น? ์๋๋ฅผ ๋๊ธฐ ์ํด ๋ง๋ถ์ ๋์์๊น? ์๋๋ฉด ์๋ก ๋ง๋์ ๋์ฑ ํฐ ๋ถ์ด ๋์์๊น? ์ด ๊ธ์์๋ ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ์ด ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ ์ด๋ป๊ฒ ๋ณด์๋์ง ์ ์ด๋ณด๊ฒ ๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ์ด๋ป๊ฒ ์๊ฐํ์๊น?
1. ์ ํต์ ๊ฒฌํด
๊ตํ์ฌ์ ์ ํต์ ์ธ ๊ฒฌํด์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ์ ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ ๊ฑฐ๋ถํ์๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฑฐ๋ถํ์๋ค. ์ผ์๋ธ๋ฆฌ์ง๋ํ๊ต ๊ต์์ธ ํ ๋ง์ค ๋ฅํฐํฌ๋(Thomas Rutherford, 1712-1771)๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ๋์๋๋ฅผ ์ด์๋ค. ๋ฅํฐํฌ๋์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ๊ฐ๋ฆฌ๊ต๋๋ค์ ์์ฐ๊ณผํ์ ๋ถ์ ์ ์ผ๋ก ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ค์ ์ธ๊ฐ์ ์ด์ฑ๊ณผ ์ง์์ ๊ฒฝ๊ฑดํ ์ ์์ ์ํ ๊ฑธ๋ฆผ๋๋ก ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ฅํฐํฌ๋์ ์ฃผ์ฅ์ ์ดํ ์ฌ๋ฌ ์ญ์ฌ๊ฐ๋ค์๊ฒ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ค. 19์ธ๊ธฐ ๊ฑฐ์ฅ ์ค ํ ์ฌ๋์ธ ์ค๋๋ฅ ๋์จ ํ์ดํธ(Andrew Dickson White, 1831-1918)๋ ์์ ์ ๋ช ์ ใA History of the Warfare of Science with Theology in Christendomใ์์, ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ์ฝํ๋ฅด๋์ฟ ์ค์ ๋ดํด์ ๊ณผํ์ ๋ฐ๋ํ๋ฉฐ ๊ณผํ์ ์ ํ์ ์๋ ๋ก ๋ง๋ค๊ณ ์ ํ์๋ค.
20์ธ๊ธฐ์ ๋ค์ด์ ๋ฐ์ด๋ ๊ณผํ์ญ์ฌ๊ฐ์๋ ๋ก๋ฒํธ ์ผํ๋(Robert Schofield, 1923-2011)๋ ์ ๋ช ํ ๊ตญ์ ๊ณผํ์ฌํํ์ง์ธ ใIsisใ์ “John Wesley and Science in 18th century England”๋ฅผ ๋ฐํํ๋ค. ์ด ๊ธ์์ ๊ทธ๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ์กด ํ์น์จ(John Hutchinson, 1674-1734)์ ์นํธํ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ํ์น์จ์ ๋ฐ์นด๋ฅดํธ ๊ณผํ์ ์นํธํ๋ฉฐ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋นํํ๋ ์ธ๋ฌผ์ด๋ค. ๊ทธ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ๋ฐ์นด๋ฅดํธ์ ๋ฌ๋ฆฌ, ๋ดํด์ ์ด๋์ ์์ธ์ ๋งํ์ง ์์ ํ๋๋์ ์๊ด์ ๊ฐ๋ ธ๋ค. ๋ํ ๋ดํด์ ๋ฌผ์ง๊ณ์ ์ ์ ๋์ผ์ํ์๋ค. ์ผํ๋์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์ด๋ฌํ ํ์น์จ์ผ๋ก๋ถํฐ ์๋นํ ์ํฅ์ ๋ฐ์๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋น์ฐํ๊ฒ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ค๋ ์ธ์๋์ ๊ตํ์ฌ๋ ๊ณผํ์ฌ ์ง์์์๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ฉฐ ์ด์ฑ์ ์ ์์ ์ฅ์ ๋ฌผ๋ก ์ฌ๊ธด ์ธ๋ฌผ๋ก ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ฅผ ํ๊ฐํด์๋ค. 18์ธ๊ธฐ ์๊ตญ์ ํ์ค๋ฅด๊ฒ ํ๋ ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ์ ๋ฌด์ฒ์ด๋ ์ฐจ๊ฐ๊ฒ ์ด์ฑ์ ๋ถ๊ธธ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ค.
2. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ๋ดํด์ ๊ณผํ
๊ทธ๋ฐ๋ฐ ๊ณผ์ฐ ๊ทธ๋ฌํ์๊น? ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ์ ์์ ์ฅ์ ๋ฌผ๋ก ์ฌ๊ฒผ์๊น? ์ฅ์คํผ๋๋ํ๊ต ์ฌํ ์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์์ฐ ํ์์ ์์ธ ํ๊ตฌ๋ฅผ ๊ฐ์กฐํ๋ ์์ฐ๊ณผํ์ ๊ณต๋ถํ์๋ค. ๋ฌผ๋ฆฌํ๋ ๊ณต๋ถํ์์ง๋ง ์๋ฌผํ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฌด๊ฒ๋ฅผ ๋์๋ค. ์ด๋ ๋น์ ์ด์ ๋ก ์ ๋ํ ์๊ตญ ๊ตญ๊ตํ ๋ณ์ฆ๊ฐ์ ์ ๋ต ๋๋ฌธ์ด์๋ค. ๊ทธ ์ ๋ต์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์๋ฌผํ ๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๊น์ด ์ฐฝ์กฐ์-์(Creator-Spirit) ๋ชจ๋ธ์ ํตํด ํ๋๋์ ์กด์ฌ ์ฆ๋ช ์ ์๋ํ๋ค. ๋๋ฌผ ํ๋์ ๋๊ธฐ์ ํธํก์ ๋ํด ์ฐ๊ตฌํ๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ‘๋๋ฌผ์ ์ํผ’์ ๋ํ์ฌ ๋ ผ๋ฌธ์ผ๋ก 1727๋ ์ ๋ฌธํ์์ฌ ํ์๋ฅผ ๋ฐ์๋ค.
์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์๋ฌผํ๋ฟ ์๋๋ผ, ํํ์ด ๋ดํด ๊ณผํ๋ ๊ณต๋ถํ์์ผ๋ฉฐ ๊ดํ ์คํ์ ์ฆ๊ฒผ๋ค. ๋ํ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ด ์ด ใ์์ฐ ์ฒ ํ ๊ฐ์ใ๋ฅผ ํ๋ ํ๋ฉด์, ใ๊ฐ์ใ๋ผ๋ ์์ฝ๋ณธ์ ๋ง๋ค๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ๋ฐ์นด๋ฅดํธ ๊ณผํ์ ์ง์งํ์์ผ๋ฉฐ ํ์น์จ๊ณผ ๋น์ทํ ๊ด์ ์์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋นํํ๋ค. ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ๋ฐ์นด๋ฅดํธ๋ ์ ์ด ์ฒ์ ์ถฉ๊ฒฉ์ ๊ฐํด ๋ฌผ์ง์ด ์์ง์ด๊ฒ ๋์๋ค๊ณ ํ๋ฉด์ ์ด๋์์ ์ ์ ์ญํ ์ ์ธ๊ธํ์ผ๋ ๋ดํด์ ๊ทธ๋ ์ง ์์๋ค. ์ฌ์ค ๋ดํด์ ๋ฐ์นด๋ฅดํธ์๋ ๋ค๋ฅธ ์๊ฐ์ผ๋ก ๋ฌผ์ง ์ด๋์ ์ฐ๊ตฌํ๋ค. ๊ทธ๋ ์ด๋์ ์์ธ๋ณด๋ค ์ด๋์ ๊ณผ์ ์ ์ํ์ ์ผ๋ก ํํํ๋ ๋ฐ์ ์ฐ๊ตฌ ๋ชฉ์ ์ ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ค ๋ณด๋ ์ด๋ ์์ธ์ ๋ํด์๋ ์ธ๊ธํ์ง ์์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ฌผ์ฒด๋ค์ด ์ง์ ์ ์ผ๋ก ์ถฉ๋ํ์ฌ ์ด๋ํ๋ค๊ณ ์ฃผ์ฅํ๋ ๋ฐ์นด๋ฅดํธ์ ๋ฌ๋ฆฌ, ๋ดํด์ ๋ฉ๋ฆฌ ๋จ์ด์ง ๋ฌผ์ฒด๋ค์ด ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ํตํด ์๋ก ์ํฅ์ ์ฃผ๊ณ ๋ฐ์ผ๋ฉฐ ์ด๋ํ๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค.
์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ใ๊ฐ์ใ๋ฅผ ๋ณด๋ฉด, ๋ฐ์นด๋ฅดํธ ๊ณผํ์ ์ถฉ์คํ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ์ค๋ช ๊ณผ ์ฃผ์์ ์ฟ๋ณผ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ ์ฃผ์๊ณผ ๋ค๋ฅธ ์๊ฐ์ ๋ณด์ด๋ ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ง์ ์ฃผ์๋ ์ฐพ์๋ณผ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ์ ์ด์ ์ํด ๋ฌผ์ง ์ด๋์ด ์ผ์ด๋๋ค๊ณ ๋ณด๋ฉด์ ์ธ๊ณ์๋ ์ง๊ณต์ด ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์ง๊ณต์ด ์๋ค๋ ์ง์ ์์ฒด๊ฐ ์์ง ์ฆ๋ช ๋์ง ์์๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ์ ์ค๋ช ์ ๋ฐ๋์ ๋ฐ์๋ค์ผ ํ์๋ ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ๋ํ ๊ทธ๋ ์ฅ์คํผ๋ ์ฌ ์ธ์ธํธ(All Saints) ๊ตํ์์ ๋ฉ๋ฆฌ ๋จ์ด์ ธ ์๋ ๋ฌผ์ฒด๋ค์ด ์ง์ ์ ์ผ๋ก ์ ์ดํ์ฌ ์ด๋ํ์ง๋ ์๋๋ค๊ณ ๋งํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ์ฃผ์ฅ์ด๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ํต์ฌ์ ์๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๋ด์ฉ ์ผ๋ถ๋ฅผ ์ค๊ต์ ํ์ฉํ์๋ค. ๊ฒ๋ค๊ฐ ์์ ์ด ๋ง๋ ์ฑ์ง์๋ฅผ ์ํ ๋์ ์ถ์ฒ ๋ชฉ๋ก์ ๋ดํด์ ใ์์ฐ์ฒ ํ์ ์ํ์ ์๋ฆฌใ์ใ๊ดํใ์ ์ฌ๋ ค๋์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ฐ๋ฅดํจ๋ฆฐ๊ณผ ๋ค๋ฅธ ์๊ฐ์์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋ณด์๋ค.
๋ดํด ๊ณผํ์ ์ด๋ ค ์๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์๋๋ฐ, ์ ๊ทธ๋ ๋ฐ๋ดํด์ฃผ์์๋ก ๊ฐ์ฃผ๋์์๊น? ์์์ ์ดํด๋ณธ ๋ฐ์ฒ๋ผ ์กด ํ์น์จ์ ์นํธํ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์กด ํ์น์จ์ 1724๋ ์ ์ ์ ํ ใ๋ชจ์ธ์ ์๋ฆฌใ ์์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฐ๋ ฅํ ๊ฑฐ๋ถํ์๋ค. ๋ดํด์ด ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ์์ธ์ ๋ช ํํ๊ฒ ๋ฐํ์ง ๋ชปํ์๋ค๊ณ ๋ณด๋ฉด์, ํ์น์จ์ ํ๋๋์ด ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ์ ์ผ๋ฌด์ดํ ์์ธ์ด๋ผ๊ณ ์ฃผ์ฅํ์๋ค. ๊ฒ๋ค๊ฐ ๋ดํด์ ๋ฌผ์ง์ธ๊ณ์ ์ ์ ์ธ๊ณ๋ฅผ ๋์ผ์ํ๋ ๋ฒ์ ๋ก ์๋ก ๋ณด์๋ค. ์ฌ์ค ์ด๋ฌํ ์ ๋ค์ ํ์น์จ์ด ๋ดํด์ ใ์์ฐ์ฒ ํ์ ์ํ์ ์๋ฆฌใ 2ํ๋ถํฐ ์ค๋ฆฐ ์ผ๋ฐ ์ฃผํด๋ฅผ ์ค๋ ํ ๊ฒฐ๊ณผ์๋ค. ๋ดํด์ ์ผ๋ฐ ์ฃผํด๋ฅผ ๋ณด๋ฉด, ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ์ ์ง์ ๋ฅํ์ ํ๋๋์ด ์ฐ์ฃผ๋ฅผ ํต์นํ์๋ ์๋ฆฌ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ง์ ์ธ๋ ฅ์ ์ด์ ๋ก ๊ณผ ๋ฒ์ ๋ก ์ ๊ทน๋ณตํ ์ ์๋ ๋๊ตฌ์๋ค.
3. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ๋ดํด์ ๊ด๊ณ
๊ทธ๋ฌ๋ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์ ํ์ ํ์ค์ฑ์ ์ถ๊ตฌํ๋ ํ์น์จ์ ์ด์ ์ ๋๋ ธ๋ค. ๊ทธ๋ ์์ง ๋ถ๋ช ํํ ๋ดํด๋ณด๋ค๋ ์ฑ์์ ํ์ค์ฑ์ ๊ทผ๊ฑฐํ ํ์น์จ ์ฃผ์ฅ์ด ์ ์์ ์ค์ฒ ์ธก๋ฉด์์ ๋์ฑ ์ ํจํ๋ฆฌ๋ผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๊ณ ํด์ ๊ทธ๊ฐ ํ์น์จ์ ์ฃผ์ฅ์ ์์ฉ๋ง ํ์ง๋ ์์๋ค. 1758๋ ํ ์ ์์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ํ์น์จ์ ์ฃผ์ฅ์ ์๊ฐํ๋ฉด ์๊ฐํ ์๋ก ๊ทธ ์ฃผ์ฅ์ ์ฑ์์ ๊ฑด์ ํ ์ด์ฑ์ ๊ทผ๊ฑฐํ์ง ์์๋ค๋ ํ์ ์ด ๋ ๋ค๊ณ ํ๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ์ด์ ์กด ํ์น์จ์ ์นํธํ๋ค๋ ์ด์ ๋ก ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ดํด์ฃผ์์๋ก๋ง ๋ณด๋ ์๊ฐ์ ์ด์ ์ฌ๊ณ ๋ ํ์๊ฐ ์๋ค.
๋ดํด ๊ณผํ์ ๋ํ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ์ ์ ์ฅ์๋ ๊ธ์ ๊ณผ ๋ถ์ ์ด ํจ๊ป ์๋ค. ๊ธ์ ์ธก๋ฉด์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ๋ฐ๋ดํด์ฃผ์์๋ผ๋ ๊ธฐ์กด์ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ฌด์ํ๊ฒ ํ๋ค. 1763๋ ใ์ฐฝ์กฐ ์์ ์๋ ํ๋๋์ ์งํ์ ๊ณ ์ฐฐใ์ด๋ผ๋ ๊ธ์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์กฐ๋ฅ์ ํ์ฑ ์ด๋์ ๋ํ ๋ดํด์ ์ค๋ช ์ ์ธ์ฉํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ดํด์ ใ๊ดํใ์ ์ฒ์ฌ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฆฌ๋ ์์ํ ๊ธฐ๋ ๋น์ ๊ฐ๋ค๊ณ ์ธ๊ธํ์๋ค. 1781๋ ใ๊ฐ๋ตํ ๊ตํ์ ์ญ์ฌใ์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์์ด์ ๋ดํด์ ๋ํ ๋ง์์ ์์ ํ๋ค. “์์ฒญ๋ ์ฒ์ฌ์ฑ๊ณผ ์ง์น ์ค ๋ชจ๋ฅด๋ ๊ทผ๋ฉดํจ์ผ๋ก ์ฒ ํ์ ๊ฐ์ฅ ์๋ํ ์ง๋ณด๋ฅผ ๊ฐ์ ธ์ค๊ณ , ์ด์ ์ ์ ํ ํ๊ตฌ๋์ง ์์๋ ์ง์์ ๊ธธ๋ก ์ง์์ ๋ฑ๋ถ์ ๊ฐ์ ธ์จ ๋ถํ์ ์ธ๋ฌผ์ด ๋ฐ๋ก ์์ด์ ๋ดํด ๊ฒฝ์ด๋ค.” ๊ทธ๋ ๋ดํด๊ณผ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋์ด ํ๊ฐํ์๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ํํธ์ผ๋ก ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ, ๊ตฌ์ฒด์ ์ผ๋ก ๋งํ์๋ฉด, ๋ดํด ๊ณผํ์ ์ธ๊ณ๊ด์ ๊ฒฝ๊ฐ์ฌ์ ๊ฐ์ก๋ค. ๊ทธ๋ ๋ดํด์ด ํ๋๋์ ์ญ๋ฆฌ๋ฅผ ์ ํํ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ์ฆ, ๋ดํด์ ์ธ๊ณ์ ๋ํ ํ๋๋์ ํน๋ณํ ๊ฐ์ญ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ๋ณผ ๋, ๋ดํด์ ํ๋๋์ ์ด์ ๋ก ์ ์ ์ ๊ฐ๊น์ ๋ค. ๋ํ ๋น์ ์กฐ๋๋จ ์ค์ํํธ, ์กฐ์ง ๋ฒํด๋ ์ด ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์๋๋จผํธ ๋ฒํฌ์ฒ๋ผ, ๊ทธ ์ญ์ ๋ดํด์ด ๊ฐ์กฐํ ์๋ฐํ ์ํ ๋ฐฉ์์ผ๋ก๋ ๋ถ๋ณํ๋ฉฐ ์์ํ ์ง๋ฆฌ๋ฅผ ๋ด๋ณดํ ์ ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ์ธ๊ฐ ์ด์ฑ์ผ๋ก ์์ฐ ์ธ๊ณ ์ ๋ถ๋ฅผ ์ดํดํ ์ ์์ผ๋ฉฐ ์ํ ์๋ฆฌ๋ก ์ค๋ช ๋ ์ ์๋ ์ ๋นํ ๊ฒ๋ ์๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์์ฐ ์ธ๊ณ๊ฐ ์ํ์ผ๋ก ๋ค ์ค๋ช ๋ ์ ์๋ค๋ฉด ์ ์์ ๊ฒฐ๊ตญ ์ด์ ๋ก ์ธ๊ณ๊ด์ผ๋ก ๊ท์ฐฉ๋ ์ ์๋ค๊ณ ์ฃผ์ฅํ๋ค.
๋ํ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์ ํ๊ณผ ์ ์น ์ธก๋ฉด์์ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๊ฒฝ๊ณ์ฌ์ ๊ฐ์ก๋ค. ์ ํต์ ์ธ ์ผ์์ผ์ฒด๋ก ์ ์นํธํ ๊ทธ์์ง๋ง, ์์ด์ ๋ดํด์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋์ ์ ์ฑ๊ณผ ๊ธฐ์ ์ ๋ถ์ธํ๋ฉฐ ์ผ์์ผ์ฒด๋ก ์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ ์๋ฆฌ์ฐ์ค์ฃผ์์์๋ค. ๋ํ ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ณด์ ์๋นํ์ธ ํ ๋ฆฌ๋น์์ด์์ผ๋ ๋ดํด์ ๊ฐํ ์ํ์ฃผ์์์ธ ํ๊ทธ๋น์์ด์๋ค. ๋น์ ํ ๋ฆฌ ๊ณ ๊ตํ์ฃผ์์๋ค์ ๋ดํด ์ด๋ก ์ด ์ด์ ๋ก ์๋ ๋ฌด์ ๋ก ์ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ต๋ฆฌ์์ ์์ ๋ก์ด ๊ด๊ตํ์ฃผ์ ์ ๊ตํํ์์ ์ ๋ด๋๊ณ ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ์์ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ํ์น์จ์ ์ฃผ์ฅ์ ์ผ๋ถ ๋์กฐํ์๋ค.
4. ๊ฒฐ๋ก
์ง๊ธ๊น์ง ์ดํ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋ํ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ ์ ์ฅ์ ์ ํต ๊ฒฌํด์ ๋ค๋ฅด๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ ์ง์์ ๊ฑฐ๋ถํ๋ค๊ธฐ๋ณด๋ค๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ผ๋ก ๋ถ์ํ๋ ๊ทผ๋ ๊ณผํ์ฃผ์ ์ธ๊ณ๊ด์ ๊ฒฝ๊ณํ์๋ค. ๊ทธ๋ ์ด ์ธ๊ณ๊ด์ด ์ฑ์์ ์ฒดํ์ ํตํด ๊ฒฝํ๋๋ ํ๋๋ ์์ด์ ์์ ์ ์ญ๋ฆฌ๋ฅผ ์ฌํ ์ํํ๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ ๋ฏ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ๋ดํด ๊ณผํ์ ๋ํด ๊ธ์ ๊ณผ ๋ถ์ ์ด๋ผ๋ ์ด์ค์ ์ธ ์์ธ๋ฅผ ์ทจํ์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์ด๋ฌํ ์ด์ค์ ์์ธ๋ฅผ ๋ดํด ๊ณผํ๊ณผ ์ ๋นํ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ์ ์งํ๊ณ ์ ํ๋ ๋ถ๋์ดํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ผ๊ณ ๋จ์ํ ์น๋ถํ์ง๋ ๋ง์์ผ ํ๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ 18์ธ๊ธฐ ์๊ตญ ์์ฐ์ ํ์ ๊ฑฐ๋ถํ์ง ์์๋ค.
๊ทธ์ ‘์ ํ ์์ด’ ์ฌ์์์ ๋ณด๋ฉด, ์ธ๊ฐ์ด ๋น๋ก ํ๋ฝํ์์ด๋ ์ธ๊ฐ ์ด์ฑ์ ์ ํ ์์ด์ผ๋ก ์ธํด ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก๋๋ง ์๋กญ๊ฒ ๋์ด, ์์ฐ ์ธ๊ณ๋ฅผ ํตํด ํ๋๋์ ์กด์ฌ๋ฅผ ์ ์ ์๋ค. ๋ํ ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ‘๊ฑด์ ํ ์ด์ฑ’์ ์ ํ์ ํ ๊ตฌ์ฑ์์๋ก ์ธ์ ํ๋ค. ์ฑ์, ์ ํต, ๊ฒฝํ๊ณผ ํจ๊ป ์ด์ฑ ์ญ์ ์ ํ ๋ฐ์ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๊ฐ ๊ฐ์กฐํ ๊ฑด์ ํ ์ด์ฑ์ด ์ถ๊ตฌํ๋ ๊ณผํ์ ์์ ์ ์ ๋์ฑ์ ์ฃผ์ฅํ๋ ๊ต๋งํ ๊ณผํ์ฃผ์๊ฐ ์๋๋ผ ํ๋๋์ ์๊ด์ ์ถ๊ตฌํ๋ ๊ฒธ์ํ ๊ณผํ์ด๋ค. ์ ํ ์์ด๊ณผ ๊ฑด์ ํ ์ด์ฑ์ ํตํด ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๋ ์ ํ๊ณผ ์์ฐ๊ณผํ์ ์ ๊ทน์ ์ธ ๋ง๋จ์ ์ฃผ์ ํ์๋ค. 18์ธ๊ธฐ ์๊ตญ ์ ์ญ์์ ๋ ๋ถ๊ธธ์ด ํ์ฌ๋๋ค. ์กด ์จ์ฌ๋ฆฌ๊ฐ ์งํ ์ํผ์ ๋ถ๊ธธ์ ๋ดํด ๊ณผํ์ด ์ผ์ผํจ ๊ณผํํ๋ช ์ ๋ถ๊ธธ์ ๋ง๋ฅ ๊ฑฐ๋ถํ์ง๋ง์ ์์๋ค. ์๋ก ๋ง๋์ ํฐ ๋ถ์ ์ด๋ฃจ์ด, ํ๋๋๊ณผ ์ฐ์ฃผ๋ฅผ ์ด์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ฐ๋ผ๊ณ ์ ํ์๋ค.
๊ธ | ๊น์ฌ์
๊ณผํ๊ธฐ์ ์ฌํํ์ ๊ณต๋ถํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ๊ณผํ๊ธฐ์ ๊ณผ ๊ธฐ๋ ๊ต์ ๋ํด ์ฐ๊ตฌํ๊ณ ์๋ค.
ํ๊ตญ ๊ณต๊ณต์ ํ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฐ๊ตฌ์์ด์ ๊ณผ์ ๋ ๋ชฉํ์ ๋ชจ์์ ํ๋ฐํ ์ฐธ์ฌํ๊ณ ์๋ค